Radzenie sobie ze stresem dla dzieci i m?odzie?y
Coping with stress for children and young people
Below is a Polish translation of our information resource on coping with stress for children and young people. You can also view our other Polish translations.
Zastrze?enie
Prosimy o uwa?ne przeczytanie zastrze?enia, kt¨®re towarzyszy poszczeg¨®lnym t?umaczeniom. Wyja?niono w nim, ?e College nie mo?e zagwarantowa? jako?ci t?umacze¨½ ani tego, ?e informacje s? w ka?dym przypadku aktualne.
Ten materia? jest przeznaczony dla m?odych ludzi i dotyczy tego, czym jest stres, jak si? go odczuwa, co go powoduje, co mo?na z nim zrobi? i gdzie mo?na uzyska? dalsze wsparcie, je?li jest ono potrzebne.
Czym jest stres?
Stres jest cz?sto odczuwany jako mieszanka poczucia presji, zmartwienia, napi?cia, zdenerwowania, smutku lub z?o?ci.
Do?wiadczanie uczucia stresu jest bardzo powszechne i od czasu do czasu dotyczy ka?dego z nas. Ludzie w ka?dym wieku odczuwaj? stres, a nawet bardzo ma?e dzieci wykazuj? oznaki niepokoju. Wszyscy uczymy si? radzi? sobie ze stresem na r¨®?ne sposoby. To, jak dobrze radzimy sobie z poziomem stresu, zale?y od naszych okoliczno?ci - tego, gdzie jeste?my, kto jest z nami, a nawet etapu ?ycia, na kt¨®rym si? znajdujemy.
Cz?sto stres jest ca?kowicie normalnym uczuciem i reakcj? na typowe wyzwania w codziennym ?yciu. Jednak czasami mo?e to by? zbyt wiele, a u niekt¨®rych os¨®b mo?e to by? zwi?zane z chorobami psychicznymi.
Jakie s? skutki stresu?
Wszyscy mamy r¨®?ne reakcje na stres, a punkt pocz?tkowy, w kt¨®rym kto? zaczyna odczuwa? stres, jest r¨®wnie? inny.
Stres mo?e mie? zar¨®wno dobre, jak i z?e skutki. Odrobina stresu jest zwykle dobra i czasami mo?e pom¨®c nam lepiej si? przygotowa? lub osi?gn?? lepsze wyniki.
Jednak zbyt du?y stres lub zbyt d?ugie odczuwanie stresu mo?e by? szkodliwe. Poni?ej przedstawiamy kilka negatywnych skutk¨®w stresu dla naszego cia?a, umys?u i zachowania.
Wp?yw stresu na organizm (skutki fizyczne)
- Trudno?ci z zasypianiem
- Trudno?ci z jedzeniem lub nadmierne spo?ywanie posi?k¨®w
- B¨®le cia?a, np. b¨®le brzucha, b¨®le g?owy/migreny oraz b¨®le szyi i ramion
- Wp?yw na zdrowie fizyczne:
- Powodowanie zaostrze¨½ istniej?cych schorze¨½, takich jak tr?dzik, egzema, astma, wrzody, opryszczka
- Obni?enie odporno?ci, co u?atwia zachorowanie
- Stres jest nawet powi?zany z niekt¨®rymi schorzeniami, takimi jak zesp¨®? jelita dra?liwego, drgawki, wysokie ci?nienie krwi, problemy z sercem i rak
- Je?li zacz??o si? miesi?czkowanie, stres r¨®wnie? mo?e mie? na to wp?yw.
Wp?yw stresu na umys? (psychologiczny)
- Uczucie wypalenia lub przyt?oczenia
- Uczucie zm?czenia lub wyczerpania
- Uczucie z?o?ci lub rozdra?nienia, ?atwa utrata panowania nad sob?
- Trudno?ci z koncentracj? i pami?ci?
- Zmiany w nastroju
- Uczucie niepokoju
- Uczucie smutku
Wp?yw stresu na podejmowane dzia?ania (zachowanie)
- Trudno?ci z nauk? lub nad??aniem za obowi?zkami szkolnymi
- Ci?g?e sprawdzanie telefonu lub innych mobilnych urz?dze¨½
- Odsuwanie si? od przyjaci¨®? lub rodziny
- Drapanie sk¨®ry lub obgryzanie paznokci
- Robienie sobie krzywdy, np. drapanie si? lub uderzanie w g?ow?
- Jedzenie za du?o lub za ma?o
- Palenie tytoniu i u?ywanie narkotyk¨®w lub alkoholu
- Nadmierne wydawanie pieni?dzy lub hazard
Co wywo?uje stres?
Reakcja na stres (znana r¨®wnie? jako ?reakcja walki, ucieczki lub zamro?enia¡±) jest wyzwalana, gdy dana osoba czuje si? zagro?ona przez sytuacj? lub przez zbyt wiele niepokoj?cych my?li. Reakcja na stres jest zwykle wywo?ywana przez to, co dana osoba postrzega jako zagro?enie i niekoniecznie ma znaczenie, jak du?e lub ma?e jest to zagro?enie.
Czasami nawet wydarzenia uwa?ane za pozytywne mog? by? stresuj?ce. Na przyk?ad: uko¨½czenie studi¨®w, rozpocz?cie nowej szko?y lub pracy, poznanie nowych ludzi lub pojawienie si? nowego rodze¨½stwa. Inne powody, dla kt¨®rych mo?esz odczuwa? stres to:
Stres szkolny
- Pi?trz?ce si? obowi?zki szkolne
- Przygotowanie do egzamin¨®w
- Bycie obiektem dokuczania lub poczucie niesprawiedliwego traktowania
Problemy w relacjach
- K?¨®tnie z rodzicami lub rodze¨½stwem
- Nieporozumienia z przyjaci¨®?mi
- Zmiany w dynamice przyja?ni
- Rozstania w zwi?zkach
- Separacja rodzic¨®w, ponowny ?lub rodzic¨®w lub wa?nie rodzinne
- ?mier? w rodzinie
Do?wiadczanie niepewno?ci
- Przeprowadzka lub zmiana szko?y
- Martwienie si? o blisk? osob?, kt¨®ra ?le si? czuje
- Podejmowanie decyzji ?yciowych, np. o wyborze szko?y wy?szej lub uniwersytetu
- Ujawnienie swojej seksualno?ci lub to?samo?ci p?ciowej
- Obawy o przysz?o??
- Otrzymywanie z?ych wiadomo?ci na temat ?rodowiska, wojny lub chor¨®b
Negatywne my?lenie o sobie
- My?li, ?e nie jest si? wystarczaj?co dobrym
- Por¨®wnywanie si? z innymi
- Martwienie si? o sw¨®j wygl?d lub o to, co inni mog? pomy?le?
- Nadmierne my?lenie, stresowanie si? stresowaniem
- Obawy o zdrowie
Poczucie braku bezpiecze¨½stwa
- Prze?ladowanie w szkole lub w Internecie
- Do?wiadczanie dyskryminacji ze wzgl?du na orientacj? seksualn?, to?samo?? p?ciow?, niepe?nosprawno??, ras? lub religi?
- Problemy z dost?pem do pieni?dzy, mieszkania, ?ywno?ci lub opieki
- Bycie m?odym opiekunem lub cz?onkiem rodziny cierpi?cym na chorob? fizyczn? lub psychiczn?
- Przemoc fizyczna, seksualna lub emocjonalna lub zaniedbanie (uporczywy brak mi?o?ci, opieki i uwagi)
Je?li do?wiadczasz (lub zdarzy?o Ci si? do?wiadczy?) nadu?y? jakiegokolwiek rodzaju i uwa?asz, ?e grozi Ci niebezpiecze¨½stwo, natychmiast zadzwo¨½ na policj?.
Je?li nie jeste? w stanie tego zrobi?, zach?camy do skontaktowania si? z zaufan? osob? doros?? (np. nauczycielem, cz?onkiem rodziny lub lekarzem) lub skontaktowania si? z us?ug? wsparcia, tak? jak , w celu uzyskania dalszych porad i wsparcia. Wi?cej informacji na temat dost?pnych us?ug znajdziesz na ko¨½cu tego materia?u.
Jak radz? sobie ze stresem?
Istniej? pomocne i niepomocne sposoby radzenia sobie ze stresem. By? mo?e masz ju? za sob? kilka pr¨®b radzenia sobie ze stresem. Cz?sto stosujemy strategie, kt¨®re wcze?niej sprawdzi?y si? w naszym przypadku, a czasami przejmujemy style radzenia sobie od naszej rodziny i przyjaci¨®?.
Istniej? pewne pomocne sposoby radzenia sobie ze stresem i pewne nieprzydatne sposoby radzenia sobie ze stresem, kt¨®re mog? przynie?? wi?cej szkody ni? po?ytku.
Przydatne sposoby radzenia sobie ze stresem
Pomy?l o tym, co Ci? uspokaja lub uszcz??liwia. Zwykle podstawowe rzeczy, takie jak dbanie o siebie, s? pomijane, je?li chodzi o radzenie sobie ze stresem. Mo?e to oznacza?:
- zrobienie sobie przerwy od tego, co Ci? stresuje
- robienie czego? relaksuj?cego, np. s?uchanie ulubionej muzyki, zabawa ze zwierz?ciem, sp?dzanie czasu z przyjaci¨®?mi, k?piel, ogl?danie film¨®w lub program¨®w telewizyjnych
- pr¨®bowanie nowych hobby lub powr¨®t do tych, kt¨®re kiedy? sprawia?y Ci przyjemno??. Mo?e to oznacza? tworzenie sztuki lub muzyki, taniec, ?piew lub gry
- ubieranie si? lub noszenie makija?u
- pisanie blog¨®w lub tworzenie vlog¨®w
- ?wiczenia fizyczne mog? pom¨®c w zmniejszeniu stresu, poniewa? uwalniaj? ?endorfiny¡±, naturalny ?rodek przeciwb¨®lowy poprawiaj?cy samopoczucie.
Je?li to mo?liwe, prosz? spr¨®bowa? dowiedzie? si?, co jest przyczyn? stresu. Mo?e to by? jedno du?e wydarzenie, kt¨®re ju? si? rozegra?o lub dopiero si? rozegra, a mo?e kombinacja kilku ma?ych wydarze¨½. Niekt¨®re z nich s? ?atwiejsze do wykrycia ni? inne.
Rozmowa z kim? zaufanym mo?e by? bardzo skuteczna w radzeniu sobie ze stresem. Niekt¨®rzy m?odzi ludzie uwa?aj? u?ciski za bardzo dobry ?rodek odstresowuj?cy, cho? nie s? one dla wszystkich! Problemy cz?sto wydaj? si? zbyt du?e, aby poradzi? sobie z nimi samemu, ale posiadanie drugiej osoby po swojej stronie mo?e pom¨®c w podzieleniu si? ci??arem. By? mo?e uda Ci si? nawet wypracowa? spos¨®b na poradzenie sobie ze stresuj?c? sytuacj?.
Niew?a?ciwe sposoby radzenia sobie ze stresem
Czasami o wiele ?atwiej jest stosowa? nieprzydatne mechanizmy radzenia sobie ni? te pomocne. Niekt¨®re niepo??dane sposoby radzenia sobie ze stresem obejmuj?:
- palenie papieros¨®w, za?ywanie nielegalnych narkotyk¨®w lub picie alkoholu
- nadmierne spo?ycie kofeiny (poprzez napoje energetyczne, napoje bezalkoholowe lub kaw?/herbat?
- hazard
- wdawanie si? w b¨®jki
- zachowania autodestrukcyjne, takie jak ranienie si? lub u?ywanie jedzenia do radzenia sobie z niepokoj?cymi uczuciami.
Te dzia?ania mog? zmniejszy? stres kr¨®tkoterminowo, ale na d?u?sz? met? cz?sto przynosz? wi?cej szkody ni? po?ytku. Papierosy, alkohol i narkotyki uzale?niaj?, co w przysz?o?ci mo?e powodowa? dodatkowy stres u Ciebie i Twoich bliskich.
Wreszcie, pami?taj, ?e nadal jeste? m?od? osob?, a doro?li wok¨®? Ciebie maj? obowi?zek pom¨®c ci w stresuj?cych chwilach. Mog? pom¨®c Ci nauczy? si? lepiej zarz?dza? czasem, my?le? bardziej pozytywnie i by? mo?e korzysta? z ksi??ek samopomocy lub zasob¨®w internetowych, aby pom¨®c Ci radzi? sobie ze stresem. Niekt¨®re z tych zasob¨®w koncentruj? si? na technikach oddychania i zwalczaniu negatywnych my?li.
Kiedy powinienem/powinnam si?gn?? po pomoc?
Do?wiadczanie stresu jest normalne, ale gdy czujesz, ?e stresuj?ca sytuacja jest powa?na lub trwa od d?u?szego czasu, nadszed? czas, aby poprosi? o pomoc. Do oznak nadmiernego stresu nale??:
- utrata apetytu
- trudno?ci z zasypianiem
- niezdolno?? do robienia tego, czego zwykle si? od Ciebie oczekuje, np. opuszczanie zaj?? szkolnych lub spotka¨½ z przyjaci¨®?mi
- odczuwanie takiego poziomu desperacji, ?e planujesz rzuci? szko??, uciec lub zrobi? sobie krzywd?
- uczucie przygn?bienia, smutku, p?aczu lub przekonanie, ?e nie warto ?y?
- ci?g?e my?lenie o problemie i niemo?no?? uzyskania spokoju umys?u
- poczucie, ?e stres wp?ywa na Twoje zdrowie
- u?ywanie narkotyk¨®w lub alkoholu celem wyeliminowania stresu
- s?yszenie g?os¨®w, kt¨®re m¨®wi? ci, co masz robi? lub sprawiaj?, ?e zachowujesz si? dziwnie
- fizyczne lub werbalne krzywdzenie os¨®b w swoim otoczeniu
- masz zmartwienia, uczucia i my?li, o kt¨®rych trudno ci m¨®wi?, poniewa? czujesz, ?e ludzie Ci? nie zrozumiej? lub trudno ci zaufa? innym.
Je?li czujesz si?, jakby nie by?o wyj?cia i rozwi?zania Twoich problem¨®w, wa?ne jest, aby uzyska? pomoc.
W jaki spos¨®b stres wi??e si? z problemami ze zdrowiem psychicznym?
Stres to powszechnie odczuwana emocja, kt¨®rej od czasu do czasu do?wiadcza ka?dy z nas. Je?li jednak masz problemy ze zdrowiem psychicznym, Twoja zdolno?? do radzenia sobie ze stresem mo?e by? mniejsza ni? u innych os¨®b.
Do?wiadczanie stresu nie oznacza, ?e masz problem ze zdrowiem psychicznym lub ?e potrzebujesz specjalistycznych us?ug w zakresie zdrowia psychicznego. Do?wiadczanie stresu nie oznacza, ?e masz problem ze zdrowiem psychicznym lub ?e potrzebujesz specjalistycznych us?ug w zakresie zdrowia psychicznego.
Stany takie jak zaburzenia l?kowe., depresja i zesp¨®? stresu pourazowego (PTSD). mog? wymaga? specjalnego leczenia. Nic nie mo?e ca?kowicie wyeliminowa? stresu. Istnieje jednak wiele sposob¨®w na lepsze radzenie sobie ze stresem i unikni?cie przyt?oczenia.
Kto mo?e pom¨®c?
Wa?ne jest, aby? porozmawia? z kim?, komu ufasz lub uda? si? do odpowiedzialnej osoby doros?ej, kt¨®ra mo?e pom¨®c Ci uzyska? dost?p do wsparcia. Mo?e to by?:
- bliski przyjaciel ze szko?y, klubu lub grupy religijnej
- rodzice lub rodze¨½stwo
- cz?onkowie dalszej rodziny (dziadkowie, ciotki, wujkowie lub kuzyni)
- przyjaciele rodziny
- nauczyciele poradnictwa lub opieki duszpasterskiej
- piel?gniarki szkolne
- doradcy szkolni lub osoby pracuj?ce z m?odzie??
- pracownicy wsparcia lub pracownicy socjalni
- przyw¨®dcy religijni.
Niekt¨®rym osobom mo?e by? ?atwiej rozmawia? z kim? przez telefon. Poni?ej znajdziesz szczeg¨®?owe informacje na temat poufnych linii doradczych, kt¨®re mog? pom¨®c Ci w rozwi?zaniu konkretnych problem¨®w.
Je?li obawiasz si?, ?e stres wp?ywa na Twoje zdrowie, mo?esz skontaktowa? si? z lekarzem rodzinnym lub piel?gniark? szkoln?. B?d? oni mogli skierowa? Ci? do lokalnej s?u?by zdrowia psychicznego dzieci i m?odzie?y (CAMHS) w celu uzyskania dodatkowej pomocy.
Historia Chloe, lat 16
?Zacz??o si? to kilka miesi?cy temu, w ostatniej klasie. Mia?am du?o pracy, poniewa? by? to rok zdawania egzamin¨®w ko¨½cz?cych szko?? ?redni? (GCSE), ale w kwietniu mia?am dwa tygodnie wolnego ze wzgl?du na zapalenie migda?k¨®w i konieczny zabieg¡±.
?Kiedy wr¨®ci?am do szko?y, opu?ci?am mn¨®stwo zaj?? i dosta?am dodatkow? prac? domow?, by nadrobi? zaleg?o?ci. Bardzo si? stara?am, by zrobi? to w czasie zaj??, ale mia?am coraz wi?ksze zaleg?o?ci. Zacz??am my?le?, ?e nigdy nie b?d? w stanie nadrobi? zaleg?o?ci i my?la?am, ?e oblej? wszystkie egzaminy GCSE¡±.
?Dosz?am do momentu, w kt¨®rym nie mog?am spa?, poniewa? za bardzo si? martwi?am ¡ª i chocia? sp?dza?am coraz wi?cej czasu na odrabianiu prac domowych, nie mog?am si? na nich skoncentrowa?, poniewa? ci?gle my?la?am o tym, ile mam do zrobienia. By?am naprawd? z?o?liwa i okropna dla mojej rodziny i przesta?am spotyka? si? z przyjaci¨®?mi¡±.
?Nie chcia?am prosi? o pomoc, bo my?la?am, ?e wyjd? na g?upi?, ale mama zaci?gn??a mnie do kierowniczki roku, pani Young. Ciesz? si?, ?e to zrobi?a, poniewa? pani Young by?a naprawd? wyrozumia?a dla ba?aganu, w kt¨®ry si? wpakowa?am i pomog?a mi go uporz?dkowa?¡±.
?Rozmawia?a z moimi nauczycielami i zgodzili si?, ?e nie musz? wykonywa? wszystkich zaleg?ych zada¨½, a jedynie te najwa?niejsze. Dw¨®ch moich nauczycieli sp?dzi?o ze mn? troch? czasu po szkole, omawiaj?c fragmenty moich kurs¨®w, kt¨®rych nie rozumia?am. Mia?am troch? czasu poza lekcjami, aby nadrobi? zaleg?o?ci¡±.
?W ci?gu kilku tygodni w pe?ni nadrobi?am zaleg?o?ci i czu?am si? znacznie lepiej, poniewa? dobrze spa?am i zn¨®w spotyka?am si? z przyjaci¨®?mi. Mam dobre oceny z GCSE, a we wrze?niu id? na studia¡±.
Dodatkowe informacje i wsparcie
- ¡ª ?r¨®d?o informacji i wsparcia w sprawie wszelkich zmartwie¨½, kt¨®rych do?wiadczaj? m?ode osoby. Mo?esz zadzwoni? po darmow? i poufn? porad? na 0800 1111, albo skontaktowa? si? z nimi przez maila/panel zg?oszeniowy.
- ¡ª udziela informacji i porad na temat zdrowia psychicznego m?odzie?y m?odym ludziom i ich rodzicom.
- ¡ª zapewnia porady i wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego, jak uzyska? porady i wsparcie oraz jak wspiera? innych.
- ¡ª zapewnia 24-godzinn? us?ug? oferuj?c? poufne wsparcie emocjonalne ka?demu, kto znajduje si? w kryzysie. Bezp?atna infolinia z dowolnego telefonu kom¨®rkowego w Wielkiej Brytanii 116 123, e-mail: jo@samaritans.org
- ¡ª organizacja non-profit zajmuj?ca si? pomaganiem osobom i firmom w rozpoznawaniu i zmniejszaniu stresu.
- ¡ª 10 wskaz¨®wek, jak zmniejszy? stres.
- ¡ª organizacja, kt¨®ra udziela poufnych porad na temat narkotyk¨®w, w tym ich skutk¨®w i sposob¨®w uzyskania pomocy, je?li narkotyki stanowi? problem w Twoim ?yciu. Mo?esz porozmawia? z doradc?, dzwoni?c pod numer 0300 123 6600 lub wysy?aj?c SMS o tre?ci 82111, lub wys?a? e-mail do doradcy za po?rednictwem ich strony internetowej.
Zasoby
- ¡ª po??czone zasoby dotycz?ce zdrowia psychicznego dla m?odych ludzi, rodzic¨®w, opiekun¨®w i specjalist¨®w.
- ¡ª po??czone zasoby dotycz?ce zdrowia psychicznego dla rodzic¨®w, opiekun¨®w i m?odych ludzi opracowane przez pracownik¨®w s?u?by zdrowia.
- ¡ª filmy i informacje na temat radzenia sobie z silnymi emocjami, opracowane wsp¨®lnie z m?odymi lud?mi.
Autorstwo
Informacje te zosta?y opracowane przez Kr¨®lewskie Kolegium Psychiatr¨®w, Rad? Redakcyjn? ds. Zaanga?owania Publicznego Dzieci i Rodzin (CAFPEB). Odzwierciedla on najlepsze dost?pne dowody w momencie pisania tego tekstu.
Autorzy eksperci: Dr Tze Hui Phang i profesor Andrea Danese
Specjalne podzi?kowania dla m?odych ludzi, kt¨®rzy przekazali informacje zwrotne na temat tre?ci tego materia?u.
Pe?na bibliografia do niniejszego materia?u jest dost?pna na ?yczenie.
Opublikowano: sierpie¨½ 2022
Termin weryfikacji: sierpie¨½ 2025
? Kr¨®lewskie Kolegium Psychiatr¨®w (ÂÜÀòÊÓÆµ)
This translation was produced by CLEAR Global (Nov 2024)