萝莉视频

Below is a Polish translation of our information resource on ADHD in adults. You can also view our other Polish translations.

Niniejsze informacje s? przeznaczone dla osób doros?ych cierpi?cych na zespó? nadpobudliwo?ci psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) lub s?dz?cych, ?e mog? mie? ADHD, a tak?e dla osób, które je znaj? i wspieraj?.

Omawiane kwestie:

• czym jest ADHD
• trudno?ci i mocne strony, które mog? mie? osoby z ADHD
• przyczyny ADHD
• jak uzyska? pomoc i leczenie, je?li masz trudno?ci
• jak wspiera? siebie samego lub kogo?, kogo znasz.

Czym jest ADHD?

Zespó? nadpobudliwo?ci psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to diagnoza stawiana osobom, które maj? nast?puj?ce problemy:

• nieuwaga — trudno?ci z koncentracj?
• nadpobudliwo?? — odczuwanie niepokoju i trudno?ci z usiedzeniem w miejscu
• impulsywno?? — mówienie lub robienie rzeczy bez wcze?niejszego przemy?lenia konsekwencji.

Wi?kszo?? osób ma takie problemy w pewnym momencie ?ycia lub w okre?lonych sytuacjach. Przyk?adowo: kto? mo?e mie? problemy z koncentracj? w ci?gu dnia, je?eli nie wy?pi si? w nocy.

Jednak w przypadku osób z ADHD trudno?ci te zwykle pojawiaj? si? w dzieciństwie i u wielu osób trwaj? podczas dorastania, chocia? mog? ulega? zmianom lub poprawie. Wyzwania te b?d? wp?ywa? na dan? osob? w wielu sferach ?ycia.

?Dla mnie czytanie ksi??ki mo?e sprawia? wra?enie, ?e jad? na karuzeli, a ksi??k? trzyma kto? stoj?cy w t?umie. Zadania mog? wydawa? si? przeja?d?k? samochodem, podczas której moja niespokojna osobowo?? kontroluje peda?y, a moja ciekawska osobowo?? trzyma kierownic?”. Osoba z ADHD

Jakim rodzajem schorzenia jest ADHD?

ADHD to ?zaburzenie neurorozwojowe”. Takie zaburzenia mog? wp?ywa? na wiele ró?nych funkcji mózgu, w tym uczenie si?, komunikacj?, ruch, emocje i uwag?.

Zaburzenia neurorozwojowe pojawiaj? si? w dzieciństwie i u wielu ludzi trwaj? przez ca?e ?ycie. Oznacza to, ?e nie mo?na ich ?wyleczy?”. Osoby z zaburzeniami neurorozwojowymi mog? jednak uzyska? korzy?ci ze wsparcia i zmian w ich otoczeniu.

Osoby z jednym zaburzeniem neurorozwojowym mog? z wi?kszym prawdopodobieństwem cierpie? równie? na inne, np.:

• zaburzenie ze spektrum autyzmu
• problemy z koordynacj? ruchow?
• zaburzenia mowy, j?zyka i komunikacji
• zespó? Tourette’a
• dysleksja
• dyskalkulia.

Je?eli osoba z ADHD nie otrzyma w?a?ciwej diagnozy lub leczenia, mo?e to ?le wp?yn?? na jej samopoczucie psychiczne i fizyczne.

Osoby z ADHD cz?sto otrzymuj? diagnozy innych schorzeń psychicznych i fizycznych. Mo?e to utrudni? rozpoznanie ADHD.

Jak cz?sto wyst?puje ADHD?

ADHD dotyka oko?o 3–4 osób doros?ych na 100. Osoby z ADHD mog? mie? ró?n? histori?, lecz zaburzenie to jest cz?stsze u osób spe?niaj?cych które? z poni?szych kryteriów:

• rodzeństwo lub cz?onek bliskiej rodziny z ADHD
• epilepsja
• inne schorzenia neurorozwojowe, zaburzenia/trudno?ci w nauce
• choroby psychiczne
• historia nadu?ywania alkoholu lub narkotyków
• notowanie w rejestrze karnym
• nabyty uraz mózgu
• przebywanie w domu dziecka / rodzinie zast?pczej

Do kryteriów nale?? te?:

• bycie wcze?niakiem
• otrzymanie diagnozy ?zaburzenie opozycyjno-buntownicze” lub ?zaburzenie zachowania” w dzieciństwie
• podejrzenie choroby psychicznej takiej jak zaburzenia l?kowe lub depresja w dzieciństwie.

Czy ADHD zale?y od p?ci?

Ch?opcy cz??ciej ni? dziewczynki otrzymuj? diagnoz? ADHD. Jednak u osób doros?ych liczba diagnoz ADHD u m??czyzn i kobiet jest bardziej zbli?ona. Mo?e to by? spowodowane tym, ?e ch?opcy w dzieciństwie cz??ciej wykazuj? objawy nadpobudliwo?ci lub impulsywno?ci, które ?atwiej zauwa?y?.

W kwestii diagnozy, dziewczynki i kobiety mog? cz??ciej:

• mie? niezdiagnozowane ADHD
• nie uzyska? skierowania na ocen? pod k?tem ADHD
• otrzyma? niew?a?ciw? diagnoz? innego zaburzenia zdrowia psychicznego lub zaburzenia neurorozwojowego.

Jak mog? stwierdzi?, czy mam ADHD?

Oto lista g?ównych objawów ADHD. Aby otrzyma? diagnoz? ADHD, objawy te musz? powodowa? znacz?ce trudno?ci w przynajmniej dwóch sferach ?ycia codziennego. Np. dom, nauka lub zatrudnienie, zwi?zki i warunki mieszkaniowe.

Osoby z ADHD zg?aszaj? prze?ywanie mnóstwa innych do?wiadczeń, które mog? nie by? tutaj wymienione. Uwzgl?dnili?my przyk?ady obejmuj?ce szeroki zakres wiekowy, od ucz?cych si?, m?odych osób do osób pracuj?cych.

Nie wszystkie z tych objawów b?d? oczywiste dla innych. Osoby z ADHD cz?sto wypracowuj? sposoby ukrywania swoich objawów, co mo?e by? bardzo wyczerpuj?ce i negatywnie wp?ywa? na ich zdrowie psychiczne.

Mocne strony ADHD

My?lenie o ADHD nie tylko jako o wadzie lub zaburzeniu, lecz jako o ?byciu innym”, mo?e by? pomocne. Niektórzy ludzie postrzegaj? pewne aspekty swojego ADHD jako mocne strony w okre?lonych sytuacjach lub otoczeniach:

• Wysoka koncentracja — niektóre osoby z ADHD odkrywaj?, ?e maj? zdolno?? wysokiej koncentracji na rzeczach, które je interesuj?. Mo?e to oznacza?, ?e maj? ogromn? wiedz? na pewne tematy lub s? bardzo produktywni, gdy czuj? si? zmotywowani i pe?ni zapa?u w jakiej? kwestii.
• Reakcja na kryzys — inne osoby z ADHD odkrywaj?, ?e dzia?aj? efektywniej w sytuacji kryzysowej, gdy sytuacja wymaga ich pe?nej uwagi.
• Kreatywno?? — tendencja do rozpraszania si? mo?e oznacza?, ?e osoba z ADHD analizuje alternatywne i kreatywne sposoby rozwi?zywania problemów.

Niektóre osoby z ADHD mog? wykorzystywa? te cechy z korzy?ci? dla siebie. Inni mog? potrzebowa? systemu wsparcia, by wykorzysta? te mocne strony.

?Mia?em do?? tego, ?e wci?? mówiono mi, ?e przeszkadzam, ?e jestem nieuprzejmy, ?e zawsze przerywam innym. A nie, ?e by?em zaanga?owany. By?em gorliwy. By?em podekscytowany. Pami?tam ze szko?y jedn? nauczycielk?, która by?a fantastyczna. Mówi?a, ?e uwielbia moje zaanga?owanie, ale ?ebym poczeka? jeszcze pi?? minut. Sprawia?o to, ?e czu?em si? dobrze”. Hameed

Jak mog? stwierdzi?, czy kto?, kogo znam, ma ADHD?

Przyjaciele i rodzina mog? zauwa?y? oznaki ADHD u kogo?, kogo znaj?. Stowarzyszenie Canadian ADHD Resource Alliance (CADDRA) ma pomocn? list?, która mo?e wskaza?, ?e kto?, kogo znasz, cierpi na ADHD i nie otrzymuje wsparcia:

• Problemy z organizacj?. Przyk?adowo, kiepskie zarz?dzanie czasem, zapominanie o spotkaniach, cz?ste spó?nianie si? i nieukończone projekty
• Niekonsekwentne wyniki w nauce lub pracy
• Problemy z panowaniem nad gniewem
• Problemy rodzinne lub ma??eńskie
• Brak rutyny. Przyk?adowo, nieregularne nawyki dotycz?ce snu
• Trudno?ci w zarz?dzaniu finansami
• Uleganie na?ogom, np. uzale?nienie od narkotyków, kompulsywne zakupy lub hazard
• Cz?stsze wypadki spowodowane brawur? lub nieuwag?
• Problemy zwi?zane z kierowaniem pojazdami, np. mandaty za przekroczenie szybko?ci, powa?ne wypadki lub utrata prawa jazdy
• Konieczno?? zredukowania obowi?zków w pracy lub trudno?ci w realizowaniu wyznaczonych zadań podczas nauki
• Niska samoocena lub notorycznie s?abe wyniki.

Osoby, które maj? bliskiego krewnego z ADHD, równie? z wy?szym prawdopodobieństwem same maj? ADHD.

 ?Ciesz? si? z mojego mózgu w takim samym stopniu, w jakim mam z nim trudno?ci. Równowaga w tej kwestii jest dla mnie wa?na. Zaj??o mi to wiele lat, lecz potrafi? rozpozna? swoje mocne strony zwi?zane z moim neurotypem. Nie mo?na mówi? tylko o moich ?wadach”. Moje do?wiadczenia s? tylko MOJE”. Clare

Czy ADHD staje si? coraz cz?stsze?

W ostatnich latach poradnie ADHD w ca?ej Wielkiej Brytanii odnotowa?y wzrost liczby skierowań. Jest wiele mo?liwych przyczyn, w tym:

• powszechniejsza wiedza na temat ADHD w spo?eczeństwie oraz w?ród pracowników s?u?by zdrowia
• pandemia COVID-19, z powodu której nast?pi?y zmiany w ?rodowisku pracy i nauki. Zachowania zwi?zane z ADHD mog?y przez to sta? si? bardziej widoczne.

Wi?ksza liczba osób kierowanych na oceny pod k?tem ADHD to pozytywne zjawisko, poniewa? oznacza, ?e osoby z ADHD mog? otrzyma? wsparcie, którego potrzebuj?. Osoby, które dowiedz? si?, ?e nie maj? ADHD, lecz maj? podobne potrzeby wsparcia, równie? otrzymaj? pomoc.

Niektórzy ludzie niew?a?ciwie stwierdzaj?, ?e ADHD jest ?modne” lub ?zmy?lone”. W rzeczywisto?ci pierwszy opis zaburzenia przypominaj?cego ADHD napisa? lekarz w XVIII wieku. Nazwa zaburzenia zmieni?a si? z czasem, lecz opisane wówczas trudno?ci by?y takie same, jak dzi? przy rozpoznaniu ADHD.

Pracownicy s?u?by zdrowia i naukowcy z ca?ego ?wiata zgadzaj? si?, ?e ADHD to realne schorzenie. Istniej? jasne wytyczne opisuj?ce, jak diagnozowa?, ocenia?, wspiera? i leczy? ADHD.

Kiedy pojawia si? ADHD i jak zmienia si? z czasem?

W dzieciństwie

Objawy ADHD mog? pojawi? si? we wczesnych latach i zwykle s? obserwowane po raz pierwszy w okresie szkolnym. Jednak niektórzy mog? nie odczu? problemów przed osi?gni?ciem doros?o?ci b?d? te? trudno?ci te mog? pozosta? niezauwa?one do znacznie pó?niejszego wieku.

Chocia? osoby z ADHD maj? wspólne, ?typowe” objawy, zaburzenie to mo?e ró?ni? si? u ró?nych ludzi. Czynniki wp?ywaj?ce na to, jak przejawia si? ADHD, to:

• pochodzenie
• osobowo??
• dopasowanie do otoczenia
• poziom wsparcia i ustrukturyzowania
• pozytywne i negatywne do?wiadczenia ?yciowe
• etap ?yciowy.

Objawy nadpobudliwo?ci i impulsywno?ci s? zwykle cz?stsze w dzieciństwie i dla niektórych osób z czasem staj? si? coraz mniejszym wyzwaniem. Objawy nieuwagi zwykle staj? si? wi?kszym problemem dla nastolatków i osób doros?ych.

Podczas dorastania

M?odzi ludzie, dorastaj?c, zwykle do?wiadczaj? wi?kszych trudno?ci i otrzymuj? mniej wsparcia. Przyk?adowo: je?eli kto? mieszka? w domu rodzinnym i mia? mnóstwo wsparcia, ADHD mog?o nie sprawia? takiej osobie trudno?ci a? do momentu wyprowadzenia si?.

M?ode osoby doros?e z ADHD cz?sto staj? w obliczu nowych wyzwań, takich jak:

• praca lub nauka
• mieszkanie samodzielnie
• zwi?zki
• finanse.

W doros?ym ?yciu

Nowe wyzwania w ?yciu, takie jak rodzicielstwo, mog? nadal zwi?ksza? ogólny poziom stresu u danej osoby. Mo?e to oznacza?, ?e ADHD wraz z wiekiem sprawia coraz wi?cej problemów.

Osoby z ADHD mog? mie? coraz wi?ksze trudno?ci, by sprosta? wzrastaj?cemu ogólnemu poziomowi stawianych wymagań i stresu. Gdy to nast?puje, mog? by? przyt?oczeni i czu? si? ?le. Mo?na tego unikn?? dzi?ki w?a?ciwemu wsparciu. Wi?cej informacji na ten temat mo?na znale?? ni?ej, w sekcji dotycz?cej wsparcia.

?Dowiedzia?am si? o tym wczoraj od mojej lekarki rodzinnej… która da?a mi skierowanie, by potwierdzi? diagnoz?. W?a?nie próbuj? zrozumie?, co czuj? w tej kwestii. Mam 38 lat — nikt tego nie zauwa?y? przez ca?e moje ?ycie. Nigdy nie mog?am wyrazi?, jak si? czu?am, a? do teraz”. Rachael

Co wywo?uje ADHD?

U wi?kszo?ci osób z ADHD zaburzenie jest wywo?ane poprzez po??czenie czynników genetycznych i ?rodowiskowych.

• Czynniki genetyczne - uwarunkowania genetyczne, maj?ce wp?yw na rozwój ADHD, zazwyczaj stanowi? zespó? niewielkich ró?nic genetycznych, a nie s? zwi?zane z jednym genem.
• Czynniki ?rodowiskowe - uwarunkowania ?rodowiskowe mog? obejmowa?:
  • trudno?ci, gdy dziecko przebywa w ?onie matki
  • trudno?ci podczas porodu
  • kontakt z substancjami toksycznymi
  • niedobór sk?adników od?ywczych
  • uszkodzenie mózgu.

Badania wykaza?y, ?e czynniki genetyczne i ?rodowiskowe prowadz?ce do ADHD, maj? tak?e cz?sto wp?yw na inne zaburzenia psychiczne i fizyczne.

Czy osoby z ADHD s? bardziej nara?one na inne zaburzenia?

Wyniki przeprowadzonych badań pokaza?y, ?e inne schorzenia psychiczne i fizyczne wyst?puj? cz??ciej u osób z ADHD. S? to mi?dzy innymi:

• stany l?kowe
• depresja
• zaburzenie afektywne dwubiegunowe

nadu?ywanie substancji psychoaktywnych

• oty?o??
• zaburzenia od?ywiania
• alergie
• astma
• zaburzenia snu
• cukrzyca
• zaburzenia uk?adu immunologicznego,np. artretyzm czy ?uszczyca
• zespó? hipermobilno?ci stawów.

Gdzie szuka? pomocy, je?li wydaje mi si?, ?e mam ADHD?

Je?li wydaje Ci si?, ?e masz ADHD i wp?ywa to negatywnie na Twoje ?ycie, zwró? si? po porad? lekarsk?, aby uzyska? skierowanie do odpowiedniej placówki specjalistycznej. Cz?sto jest to ?rodowiskowa s?u?ba zdrowia psychicznego lub o?rodek specjalizuj?cy si? w opiece nad osobami cierpi?cymi na zaburzenia neurorozwojowe.

Niestety, mamy pe?n? ?wiadomo?? tego, ?e niektóre osoby maja problemy z uzyskaniem skierowania na badanie w kierunku ADHD. Jest to spowodowane brakiem wiedzy o ADHD u osób doros?ych lub te? uwa?a si?, ?e ich problemy s? spowodowane czym? innym. Na przyk?ad, u niektórych osób stwierdzono problemy ze zdrowiem psychicznym, takie jak stany l?kowe, depresj? czy zaburzeń maj?cych zwi?zek z nadu?ywaniem substancji psychoaktywnych, podczas gdy wyja?nia to tylko cz??? ich problemów. Kiedy tak si? dzieje, le??ce ich pod?o?a ADHD mo?e pozosta? przeoczone.

Wiadomo te?, ?e czas oczekiwania na badanie w kierunku ADHD mo?e by? bardzo d?ugi, a to oznacza, ?e u niektórych osób zaburzenie to nie zostanie przez d?u?szy czas rozpoznane. Czas oczekiwania na rozpoznanie mo?e zale?e? od miejsca zamieszkania.

Jak rozpoznaje si? ADHD?

Aby dowiedzie? si?, czy masz ADHD mo?na wype?ni? kwestionariusz z pytaniami lub ankiet? . Kwestionariusz mo?e by? pomocny podczas procesu rozpoznawania ADHD, ale zaburzenie to mo?e zosta? prawid?owo rozpoznane podczas:

• szczegó?owego wywiadu
• oceny podczas konsultacji

Narodowy instytut NICE (National Institute for Health and Care Excellence) stworzy? do rozpoznawania ADHD. Bez wzgl?du na to, w jakiej cz??ci kraju mieszkasz, procedura rozpoznania powinna by? zgodna z tymi wytycznymi.

Szczegó?owa dokumentacja rozpoznania powinna zawiera? przynajmniej poni?ej wymienione informacje:

• pozycja, kwalifikacje i do?wiadczenie osoby przeprowadzaj?cej ocen?
• omówienie wyst?puj?cych objawów ADHD i czy spe?niaj? one kryteria do rozpoznania ADHD. Zazwyczaj jest to udokumentowane za pomoc? usystematyzowanych metod do postawienia rozpoznania i kwestionariuszy
• pe?en opis zdrowia psychicznego
• informacje na temat dzieciństwa, rozwoju, wykszta?cenia oraz umiej?tno?ci radzenia sobie z codziennymi obowi?zkami
• opis wszelkich problemów ze zdrowiem fizycznym
• informacje uzyskane od innych osób, które Ci? znaj?, szczególnie na temat tego jaki by?e(a)? w dzieciństwie, je?li to mo?liwe.

Rozpoznanie choroby przez prywatnych specjalistów

Oprócz ?wiadczeń oferowanych przez NHS istnieje wielu prywatnych specjalistów, którzy wykonuj? rozpoznanie ADHD prywatnie.

Je?li Twoje rozpoznanie zosta?o wykonane w innym miejscu, specjalista NHS zajmuj?cy si? ADHD u doros?ych sprawdzi, czy dokumentacja zawiera wszystkie dane wymieniowe powy?ej, przed skierowaniem Ci? do ?wiadczeń oferowanych przez NHS. Jest to spowodowane tym, ?e specjali?ci przepisuj?cy leki na ADHD musz? mie? pewno??, ?e posiadaj? wszelkie informacje konieczne do bezpiecznego przepisania leku na odpowiednie zaburzenie.

Z tego powodu nale?y przed uzyskaniem oceny przez prywatnego specjalist? upewni? si?, ?e b?dzie ona zaakceptowana przez lokaln? placówk? NHS.

Czego mog? si? spodziewa? po tym, jak zostanie u mnie stwierdzone ADHD?

Po otrzymaniu rozpoznaniu ADHD mo?esz przej?? przez faz? adaptacyjn?. Mo?e si? to objawia? ró?norodnymi emocjami, jak na przyk?ad:

• Poczuciem ulgi, ?e wiadomo ju?, jaka jest przyczyna niektórych z Twoich problemów, i ?e nie jeste? sam(a). Mo?esz tak?e odczuwa? ulg?, wiedz?c, ?e nie wynikaj? one z ?bycia leniem”, ?braku zaanga?owania”, ?bycia nieporz?dnym” i innych etykietek, jakie by?y przypisane Tobie w przesz?o?ci.
• Frustracj? z powodu tego, ?e zaburzenie nie zosta?o rozpoznane i leczone wcze?niej. Mo?esz nawet odczuwa? z?o?? na swoich rodziców, instytucje edukacyjne i zdrowotne, które nie zwróci?y na to uwagi wcze?niej.
• Smutkiem z powodu utraconych mo?liwo?ci i wp?ywu, jaki nieleczone ADHD mia?o na ?ycie Twoje i bliskich Tobie osób.

Rozpoznanie ADHD mo?e sta? si? wa?n? cz??ci? tego, jak postrzegasz siebie. Mo?e by? trudno uzyska? równowag? pomi?dzy:

• postrzeganiem siebie jako osoby, na której ?ycie ADHD ma wp?yw na wiele sposobów
• niepostrzeganiem ADHD jako najwa?niejszej cz??ci Twojej osobowo?ci.

Podej?cie skoncentrowane znalezieniu rozwi?zań, branie pod rozwag? tego, co sprawia trudno?ci w ?yciu i co mo?na w zwi?zku z tym zrobi?, by poprawi? sytuacj?, mo?e pomóc w osi?gni?ciu stabilno?ci.

?W tym momencie jestem rozchwiana emocjonalnie. Szkoda, ?e nie odkryto tego wcze?niej. Pomy?la?am o tym dopiero wtedy, kiedy us?ysza?am o prawdziwych prze?yciach a nie pi?tnuj?cych stereotypach.” – Rachel

Po otrzymaniu rozpoznania

Osoba, która rozpozna?a u Ciebie ADHD powinna omówi? z Tob?:

• w jaki sposób ADHD wp?ywa na Ciebie
• Twoje cele
• rzeczy, które by?y pomocne dla Ciebie w przesz?o?ci
• wszelkie zaburzenia, które masz, a które mog? mie? wp?yw na Ciebie.

Powinna ona tak?e skierowa? Ci? po odpowiednie ?wiadczenia i informacje, które mog? by? przydatne.

Zanim rozpoczniesz leczenie

Przed rozpocz?ciem leczenia osoba, która przeprowadzi?a rozpoznanie, powinna omówi? z Tob?:

• przeprowadzenie zmian w ?rodowisku domowym, w pracy i szkole
• pomocne zmiany stylu ?ycia
• korzy?ci i efekty niepo??dane leczenia
• Twoje preferencje zwi?zane z leczeniem
• Twoje wszelkie w?tpliwo?ci.

Jakie wsparcie mog? otrzyma?, je?li mam ADHD?

Przebywanie po?ród ludzi, którzy rozumiej? ADHD i w ?rodowisku, które pozwala odkry? w sobie to, co najlepsze, mo?e mie? ogromne znaczenie. Mo?e to oznacza?, ?e zostan? Ci zaoferowane udogodnienia w miejscu pracy lub terapeuta zaj?ciowy pomo?e Ci opracowa? skuteczn? rutyn? obowi?zków domowych.

Wszystkie te kwestie zostan? szczegó?owo omówione poni?ej, ale warto pami?ta?, ?e zmiany w Twoim ?rodowisku nale?? do jednych z najwa?niejszych elementów wsparcia, jakie mo?na uzyska? w przypadku ADHD.

Trzeba tak?e mie? na uwadze, ?e nie ma jednego rozwi?zania, które sprawi, ?e wszystkie objawy ADHD ust?pi?. Podczas czytania tych informacji warto zastanowi? si?, jak te objawy wp?ywaj? na ró?ne obszary Twojego ?ycia.

?Chocia? ADHD jest bardzo trudno kontrolowa?, dzi?ki otrzymanej pomocy mog?em nauczy? si? rozpoznawa? moje tendencje do bycia poch?oni?tym czynno?ciami, które kocham i wykorzysta? to w konstruktywny sposób.” James

Zrozumie? ADHD

Grupy wzajemnego wsparcia

Grupy wzajemnego wsparcia s? darmowym lub tanim ?wiadczeniem,które umo?liwia osobom z ADHD wys?uchania i dzielenia si? swoimi do?wiadczeniami, poradami, strategiami i wskazówkami. Daj? one tak?e okazj? do spotkań towarzyskich. Spotkania grupowe mog? si? odbywa? w Internecie lub osobi?cie. Mo?liwo?? uczestnictwa w spotkaniach grup wzajemnego wsparcia oraz ich charakter b?dzie si? ró?ni? w zale?no?ci od miejsca zamieszkania.

Informacje online

Dowiedzenie si? na temat danej dolegliwo?ci mo?e by? przydatne, a wiele informacji na temat ADHD mo?na znale?? w Internecie. Nale?y pami?ta?, ?e jako?? informacji online mo?e by? ró?na. Niestety, czasami informacje w internecie mog? by? niedok?adne, wprowadzaj?ce w b??d lub nawet nieprawdziwe. Na końcu naszego informatora znajduje si? lista niektórych pomocnych ?róde? na stronach internetowych.

Terapia zaj?ciowa

Terapeuta zaj?ciowy mo?e pracowa? z osobami z ADHD, by pomóc im w:

• zorganizowaniu ich otoczenia fizycznego i spo?ecznego
• rozwini?ciu umiej?tno?ci efektywnego zarz?dzania czasem
• stworzeniu efektywnych harmonogramów na rzecz spe?nienia wymagań zwi?zanych z prac?
• wypracowaniu dyscypliny w celu przestrzegania zaplanowanych dzia?ań, przezwyci??aj?c czynniki zak?ócaj?ce uwag?, a jednocze?nie zachowuj?c elastyczno?? w przypadku zmian.

Celem terapii zaj?ciowej jest pomóc ludziom ?y? niezale?nie w takim stopniu, w jakim jest to mo?liwe, i branie udzia?u w znacz?cych dla nich aktywno?ciach.

Skierowanie na bezp?atn? terapi? zaj?ciow? mo?na uzyska? od NHS lub opieki spo?ecznej. Jest to zale?ne od indywidualnych potrzeb. Mo?na tak?e zdecydowa? si? na odp?atne us?ugi niezale?nego terapeuty zaj?ciowego. Royal College of Occupational Therapists udost?pnia list? .

?Gdybym tylko wiedzia?, ?e osoby z ADHD zaczynaj? robi? wiele rzeczy, ale ich nie kończ?... to dok?adnie tak jak ja. I gdybym widzia?, ?e powodem tego jest ADHD,by?bym bardziej ostro?ny z robieniem czego? pod wp?ywem impulsu i bez zastanowienia.” Hameed

Praca i edukacja

Zasadne udogodnienia

Zgodnie z Ustaw? o równym traktowaniu 2010 (Equality Act 2010), pracodawcy, szko?y ?rednie i uniwersytety musz? dokona? ?zasadnych udogodnień”, by osoby o cechach prawnie chronionych nie znalaz?y si? w sytuacji znacz?co niekorzystnej. Cechy prawnie chronione obejmuj? niepe?nosprawno??, w której zawiera si? ADHD. Wi?cej informacji na temat niepe?nosprawno?ci w ?wietle prawa mo?na znale?? .

Rodzaj zasadnych udogodnień, jakie mo?e otrzyma? osoba z ADHD s? zale?ne od:

• wp?ywu jaki ma ni? to zaburzenie
• ich wykonalno?ci
• rozmiaru organizacji
• dost?pno?ci ?rodków finansowych i zasobów
• tego, czy udogodnienia pozwol? na usuni?cie niekorzystnej sytuacji.

Przyk?adowe zasadne udogodnienia obejmuj?:

• ustawienie biurka w spokojnej cz??ci biura
• przekazywanie poleceń zarówno na pi?mie jak i ustnie
• delegowanie pracy, kiedy to mo?liwe
• pomoc w nadawaniu struktury powierzonym zadaniom.

Organizacja pod nazw? Association of Graduate Careers Advisory Service podaje .

Program Access to Work

Access to Work jest ?wiadczeniem oferowanym przez Departament Pracy i ?wiadczeń Emerytalnych (Department for Work and Pensions). Zapewnia ono praktyczne i finansowe wsparcie dla osób z niesprawno?ciami. Jest ono dost?pne dla osób zatrudnionych, prowadz?cych w?asn? dzia?alno?? lub szukaj?cych pracy.

Jednak jedynie w przypadku, gdy potrzebuj? one wsparcia i adaptacji w miejscu pracy, które wykracza poza ?zasadne udogodnienia”, s? prawnie wymagane od pracodawców. Na przyk?ad, Access to Work mo?e pomóc w finansowaniu doradcy zawodowego lub zaoferowa? dodatkowy kurs.

Dodatkowe informacje na temat warunków koniecznych do otrzymania ?wiadczenia oraz procesu sk?adania wniosków mo?na znale?? na .

Terapie psychologiczne

Niektóre terapie psychologiczne mog? pomóc w radzeniu sobie z objawami ADHD. S? to mi?dzy innymi:

• Kursy psychoedukacyjne
• Terapia poznawczo-behawioralna (ang. CBT - cognitive behavioural therapy)

Wi?cej informacji na temat terapii, które mog? by? pomocne przy ADHD mo?na znale?? na .

Podczas szukania terapeuty warto zwróci? uwag? na to, czy maj? odpowiedni? wiedz? na temat ADHD lub czy s? ch?tni do uzyskania wiedzy w tym kierunku. Pozwoli to na otrzymanie wspieraj?cej,optymalnej opieki. Jest to tak?e bardzo wa?ne z tego powodu, ?e niektóre wyzwania wynikaj?ce z ADHD mog? mie? wp?yw na terapi?. Na przyk?ad, zapominanie mo?e spowodowa?, ?e zapomnisz lub spó?nisz si? na wyznaczon? wizyt? lub mo?esz mie? problemy z prac? nad przydzielonym zestawem zadań po wizycie.

?wiadczenia terapii poprzez rozmow? mo?na znale?? na .

Terapia poznawczo-behawioralna (ang. CBT - cognitive behavioural therapy)

CBT jest usystematyzowanym programem terapeutycznym, który pomaga ludziom zidentyfikowa? niepo??dane wzorce my?lowe i rozwin?? umiej?tno?ci, by je przezwyci??y?.

Je?li masz ADHD, CBT mo?e pomóc Ci z:

• doskonaleniem umiej?tno?ci organizacji i zarz?dzania czasem
• regulacj? i panowaniem nad emocjami
• rozwijanie empatii i zrozumienie punktu widzenia innych
• strategie poprawy uwagi i zarz?dzania impulsywno?ci?.

W zespole ADHD terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest najskuteczniejsza w po??czeniu z lekami.

Coaching i mentoring

Trenerzy lub mentorzy mog? pomóc w budowaniu umiej?tno?ci ?ycia codziennego, np. zarz?dzania czasem, a tak?e we wprowadzaniu zmian ?rodowiskowych. Istniej? trenerzy, którzy specjalizuj? si? w pomaganiu osobom z ADHD.

Nale?y jednak pami?ta?, ?e coaching i mentoring to zawody podlegaj?ce samoregulacji, bez regulacyjnych standardów prawnych. Us?ugi coachingowe i mentoringowe ró?ni? si? jako?ci? i ekspertyz?. Organizacja ADHD Europe oferuj? , które mog? pomóc w wyborze odpowiedniego trenera.

Leki

Je?li próbowa?e?/-a? zmian ?rodowiskowych, lecz nadal masz trudno?ci, pomocne mog? okaza? si? leki.

Przed rozpocz?ciem leczenia osoba lecz?ca Ci? powinna sprawdzi? twój stan psychiczny i fizyczny. Osoba ta powinna poinformowa? ci? o ryzyku zwi?zanym z przyjmowaniem leków pobudzaj?cych, je?li cierpisz na inne schorzenia, a tak?e powinna pomóc ci w monitorowaniu siebie pod k?tem ewentualnych skutków ubocznych. Kiedy zaczniesz ju? przyjmowa? skuteczny dla ciebie lek, nale?y sprawdza? jego dzia?anie przynajmniej raz w roku.

Dost?pnych jest kilka ró?nych leków stosowanych w leczeniu ADHD. Dziel? si? na dwie grupy:

Leki pobudzaj?ce:

• metylofenidat
• dekstroamfetamina

Leki pobudzaj?ce zwi?kszaj? dost?pno?? neuroprzeka?ników dopaminy i noradrenaliny w obszarach mózgu, które pomagaj? kontrolowa? uwag? i zachowanie. Istniej? mocne dowody na stosowanie stymulantów w leczeniu ADHD, a u wi?kszo?ci osób s? one skuteczne, bezpieczne i dobrze tolerowane. Zazwyczaj b?dziesz w stanie szybko stwierdzi?, czy s? one skuteczne, czy te? nie.

Dawkowanie leku nale?y zwi?ksza? stopniowo, aby zminimalizowa? skutki uboczne i ustali? dawk? odpowiedni? dla siebie. Wi?kszo?? ludzi odczuwa zauwa?alne korzy?ci ju? w przypadku pierwszego próbowanego leku. Inne osoby mog? potrzebowa? wypróbowania innego leku, aby uzyska? najlepsze wyniki.

Wiele osób zastanawia si?, dlaczego leki stymuluj?ce stosuj? si? w leczeniu zaburzenia powoduj?cego nadpobudliwo??. Leki te wzmacniaj? cz??? mózgu, która mo?e pomóc kontrolowa? obszary mózgu odpowiedzialne za nadpobudliwo??.

Leki niestymuluj?ce:

• atomoksetyna
• guanfacyna

Leki niestymuluj?ce zwi?kszaj? dost?pno?? noradrenaliny lub na?laduj? jej dzia?anie. Zwykle potrzeba wi?cej czasu ni? w przypadku leków pobudzaj?cych, aby zacz??y dzia?a?. Stosuje si? je zazwyczaj, je?li leki pobudzaj?ce nie zadzia?a?y lub je?li trudno jest pacjentowi je za?ywa?.

Wiele stosuj?cych leki osób z ADHD uwa?a je za bardzo pomocne, ale s? te? pacjenci, którzy nie decyduj? si? na ich przyjmowanie lub nie mog? ich za?ywa?. Wszystkie leki maj? skutki uboczne, a dla niektórych osób s? one bardziej zauwa?alne ni? dla inni.

Leki bez recepty

Niektórzy kupuj? leki na ADHD bez recepty. Mo?e tak by?, poniewa? podejrzewaj?, ?e maj? ADHD, ale nie chc? lub nie mog? podda? si? badaniu. Inne powody przyjmowania leków na ADHD wydawanych bez recepty to:

• poprawa wyników w nauce lub pracy
• imprezowanie i spotkania towarzyskie
• utrata wagi.

Kupowanie leków na ADHD przez Internet lub zdobywanie ich bez recepty mo?e by? niebezpieczne, poniewa?:

• niekoniecznie otrzymasz lek, o który chodzi?o
• nie b?dziesz mie? wsparcia lekarza, aby dowiedzie? si?, czy lek na Ciebie dzia?a i jak go prawid?owo stosowa?
• nie uzyskasz niezb?dnego monitorowania.

Nie ma jednoznacznych dowodów na to, ?e przyjmowanie leków na ADHD poprawia wydajno?? u osób, które nie maj? ADHD.

?Istniej? strony internetowe dzia?aj?ce na czarnym rynku,sprzedaj?ce ró?ne produkty, ale nie s? one regulowane i niekoniecznie wiesz, co otrzymujesz, a jest to bardzo ryzykowne”. James

Co mog? zrobi? dla siebie?

Istnieje par? rzeczy, które osoby z ADHD mog? zrobi?, aby wesprze? swój ogólny stan zdrowia i dobre samopoczucie.

1. Powiedz osobom w swoim otoczeniu, jak mog? pomóc

Jak w przypadku ka?dej choroby, ludzie cz?sto chc? pomóc, ale nie wiedz? jak, co kończy si? udzielaniem bezu?ytecznych rad. Opowiedz ludziom w swoim ?yciu o rzeczach, które robisz, a których nie uwa?asz za pomocne.

2. Staraj si? regularnie ?wiczy?

Regularne ?wiczenia s? dobre dla ka?dego. W?ród osób z ADHD, wykazano, ?e mog? one znacznie zmniejszy? objawy zwi?zane z l?kiem i depresj?, które mog? pogorszy? symptomy ADHD. Nie wykazano, aby ?wiczenia mia?y pozytywny wp?yw na objawy nadpobudliwo?ci, impulsywno?ci lub braku uwagi.

3. Zadbaj o wystarczaj?c? ilo?? snu dobrej jako?ci

Brak dobrego snu mo?e pogorszy? objawy ADHD. Wyrobienie dobrych nawyków zwi?zanych ze snem mo?e by? wyzwaniem, lecz jest kilka rzeczy, których mo?esz spróbowa?:

• Opracuj i utrzymuj koj?c? rutyn? przed snem, np. branie k?pieli, s?uchanie muzyki
• K?ad? si? i wstawaj o tej samej porze ka?dego dnia, tak?e w weekendy
• Unikaj czasu przed ekranem na co najmniej godzin? przed snem
• Nie spo?ywaj cukru, kofeiny ani alkoholu na kilka godzin przed snem
• Zadbaj o odpowiedni? ilo?? ?wiczeń w ci?gu dnia
• Zadbaj, aby w sypialni by?o ciemno i cicho. Je?li mo?esz, zostaw otwarte okno, by wpu?ci? ?wie?e powietrze

4. D?? do zachowania regularnej i zbilansowanej diety

Obszerne badanie wykaza?o, ?e istnieje zwi?zek mi?dzy objawami nieuwagi a niezdrowymi nawykami ?ywieniowymi, w??czaj?c spo?ywanie pokarmów bogatych w dodatek cukru. Niezdrowa dieta negatywnie wp?ywa na zdrowie fizyczne i prawdopodobnie równie? nastrój, co mo?e utrudnia? radzenie sobie z objawami ADHD.

5. Prowadzenie pojazdów

Zgodnie z prawem masz obowi?zek poinformowa? agencje Driver and Vehicle Licensing Agency (DVLA) o wszelkich schorzeniach, które mog? mie? wp?yw na Twoj? zdolno?? do bezpiecznego prowadzenia pojazdu.

Je?li nie masz pewno?ci, czy ADHD lub Twoje leki na ADHD wp?ywaj? na Twoj? zdolno?? do bezpiecznego prowadzenia pojazdu, porozmawiaj ze swoim lekarzem. Je?eli ADHD wp?ywa na prowadzenie przez Ciebie pojazdu i nie powiadomisz o tym DVLA, b?dzie grozi? Ci grzywna w wysoko?ci do 1000 funtów. Je?li uczestniczysz w wypadku, w gr? mo?e wchodzi? równie? odpowiedzialno?? karna.

Wi?cej informacji na ten temat mo?esz znale?? .

Jak mog? wesprze? znajom? osob? cierpi?c? na ADHD?

Je?li znasz kogo? z ADHD, mo?esz zrobi? par? rzeczy, aby u?atwi? ?ycie im i sobie.

1. Dowiedz si? na temat tego schorzenia

To, ?e uda?o Ci si? pozna? jedn? osob? z ADHD, nie oznacza, ?e znasz je wszystkie. Zdobycie informacji o tym schorzeniu pomo?e w lepszym zrozumieniu ADHD. Poka?esz tak?e tej osobie, ?e Ci na niej zale?y.

?Jest to stan wyczerpuj?cy, niestabilny, irytuj?cy kilka razy dziennie. Mo?e mie? wp?yw na ka?dy aspekt Twojego ?ycia, a wiele aspektów jest ukrytych, zw?aszcza obci??enie psychiczne kobiet ??cz?cych dom, prac? i rodzin?. Ludzie nie zdaj? sobie z tego sprawy”. Margaret

2. Do??cz do grupy wsparcia

Niektóre grupy wsparcia rówie?niczego dla osób z ADHD prowadz? oddzielne grupy dla partnerów i ma??onków lub umo?liwiaj? im udzia? w grupach dla osób z ADHD. Zanim we?miesz udzia? w spotkaniu, skontaktuj si? najpierw z grup?. Zwykle mo?na dowiedzie? si? wi?cej o grupie wsparcia w Internecie.

3. Porozmawiaj z osob?, któr? znasz

Zapytaj znajom? osob?, czy jest co?, co mo?esz zrobi?, aby pomóc. Je?li w danej chwili nie przychodz? im do g?owy ?adne pomys?y, daj im zna?, ?e jeste? przy nich, gdyby w przysz?o?ci potrzebowali z kim? porozmawia?.

4. Miej ?wiadomo?? b??dnych przekonań

Istnieje wiele b??dnych przekonań na temat ADHD i osób na nie cierpi?cych. Mo?esz pomóc, informuj?c siebie oraz innych o realiach ADHD.

5. Rad? sobie z frustracjami

Je?li zachowanie znajomej osoby jest denerwuj?ce lub frustruj?ce, porozmawiaj o swoich uczuciach z kim? zaufanym. Je?li s? problemy, które chcesz poruszy?, spróbuj jasno okre?li?, na czym polega problem i co, Twoim zdaniem, mo?e pomóc. By? mo?e jest co?, co oboje mo?ecie zrobi?, aby rozwi?za? problem.

?Czasami, gdy mówimy o niepe?nosprawno?ci, zak?adamy, ?e musi to by? co? widocznego. Lecz kiedy masz ADHD, nie jest ono tak widoczne i ludzie po prostu przypisuj? wszystko Twojej osobowo?ci”. Hameed

Dodatkowe informacje i wsparcie

Wytyczne dotycz?ce ADHD Instytutu NICE (National Institute of Health and Clinical Excellence)

Niniejsze wytyczne dotycz? rozpoznawania, diagnozowania i leczenia ADHD u dzieci, m?odzie?y i doros?ych. Ich celem jest poprawa rozpoznawalno?ci i diagnozy, a tak?e jako?ci opieki i wsparcia dla osób z ADHD.

• – Informacja publiczna na temat tego, czego mo?esz si? spodziewa?, je?li zdiagnozowano u ciebie ADHD.
• – Pe?ne wytyczne kliniczne dotycz?ce leczenia i diagnozowania ADHD.

Informacje o ADHD

• – Informacje NHS na temat ADHD, diagnoza i leczenie.
• — Informacje od organizacji charytatywnej Mind zajmuj?cej si? zdrowiem psychicznym na temat ADHD i zdrowia psychicznego.
• – GOV.UK (www.gov.uk) – Informacje rz?du na temat ADHD i prowadzenia pojazdów.
• – koalicja Scottish ADHD Coalition przygotowa?a informacje, które maj? pomóc pracodawcom wspiera? osoby z ADHD w miejscu pracy.

Organizacje charytatywne dzia?aj?ce w obszarze ADHD

Poni?ej podano szczegó?owe informacje na temat niektórych organizacji charytatywnych dzia?aj?cych z osobami z ADHD oraz na ich rzecz:

• - Organizacja charytatywna prowadzona przez wolontariuszy, niektórych osobi?cie do?wiadczonych z ADHD oferuj?cych spotkania informacyjne i grupy wsparcia.
• – organizacja charytatywna dzia?aj?ca na rzecz osób z ADHD i innymi schorzeniami fizycznymi i psychicznymi.
• - Organizacja charytatywna zapewniaj?ca wsparcie doros?ym i dzieciom z ADHD w Szkocji oraz ich rodzicom, opiekunom i rodzinom.

Grupy wzajemnego wsparcia

• – ADHD UK prowadzi grupy wzajemnego wsparcia, wyk?ady informacyjne i sesje pytań i odpowiedzi.
• - ADHD Aware organizuje spotkania grup wsparcia rówie?niczego, aby zapewni? bezpieczn? przestrzeń. Grupy te s? przeznaczone dla osób z ADHD oraz ich przyjació? i rodzin.

Informacje o dobrym samopoczuciu

• – Informacje NHS na temat zdrowego trybu ?ycia.
• – Informacje NHS na temat uwa?no?ci.
• – Informacje NHS na temat snu i zm?czenia.

Autorzy

Niniejsze informacje opracowa?a redakcja Public Engagement Editorial Board (PEEB) przy 萝莉视频. Odzwierciedlono najlepsze dost?pne dowody w momencie opracowania.

Autorzy-eksperci: Dr Dietmar Hank oraz dr Kate Franklin

Podzi?kowania dla osób z ADHD, które pomog?y w opracowaniu tego dokumentu i zgodzi?y si? podzieli? swoimi do?wiadczeniami w formie cytatów.

Specjalne podzi?kowania dla Susan Dunn Moruy, za?o?ycielki i koordynatorki grupy wsparcia dla doros?ych ADHD w Bristolu.

Pe?ne referencje dost?pne na ?yczenie.

? 萝莉视频 

This translation was produced by CLEAR Global (Jan 2024)